Fırat havzasında su barajlarının yapılmasıyla havzadaki kar yağışı miktarında herhangi bir değişimin olup olmamasının araştırılması ve buna paralel olarak Kırık (Kastamonu) bölgesindeki kar yağışlarındaki değişimlerin incelenmesinin yapılması.

Bu konunun en iyi şekilde açıklanabilmesi için öncelikle Mann-Kendall Korelasyon Katsayısı (Trend Analizi) yapılması suretiyle ve Fırat havzasındaki havzaya yakın Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya, Elazığ ve Tunceli istasyonlarına ait uzun yıllar klimatolojik verileri incelenerek su yapılarının yapılmasından önceki ve sonraki dönemlerde yapılmış gözlemlerin mukayesesi ve gözlenen değişimin genel sinoptik sirkülasyona göre değişim oranlarının kıyaslanması suretiyle sonuca ulaşılmaya çalışıldı.

Bu kapsamda;

1- Türkiye uzun yıllar (1955-2010) yıllık kar yağışı analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

2- Fırat havzasındaki seçili istasyonlardaki (1955-2010) yıllık kar yağışı analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

3- Türkiye uzun yıllar (1950-2010) yıllık kar örtülü gün sayısı analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

4- Fırat havzası uzun yıllar (1950-2010) yıllık kar örtülü gün sayısı analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

5- Türkiye geneli uzun yıllar (1950-2010) yıllık yağış (yağmur) analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

6- Fırat havzasındaki seçili istasyonlardaki (1950-2010) yıllık yağışın (yağmur) analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

7- Türkiye geneli uzun yıllar (1950-2010) yıllık nem analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

8- Fırat havzasındaki seçili istasyonlardaki (1950-2010) yıllık nem analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

9- Türkiye geneli uzun yıllar (1950-2010) yıllık Maksimum- Minimum sıcaklık analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesi,

10- Fırat havzasındaki seçili istasyonlardaki (1950-2010) yıllık Maksimum- Minimum sıcaklık analizi (yıllık ortalama, 5 yıllık ortalama, 10 yıllık ortalama) grafiklerle incelenmesinden çıkan sonuçlar itibariyle konunun değerlendirmesi yapıldı.

Yıllık Toplam Kar Yağışı Miktar Analizi

Fırat havzasındaki 6 adet klimatolojik gözlem yapan (Gaziantep, Şanlıurfa, Adıyaman, Malatya, Elazığ ve Tunceli) istasyonun 1955-2010 yılları arası yıllık ortalama kar yağışı miktarındaki değişimine bakıldığında Türkiye yıllık ortalama kar miktarına göre 1970 yılından itibaren bir azalmanın olduğu görülmektedir.

Şekil 7. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası (6 istasyon) yıllık ortalama kar yağışı (cm) ve Fırat Havzası kar yağışı miktarının Tünkiye Ortalamasına göre farkı

Aynı grafiğe bir başka şekilde bakılırsa,

Şekil 8. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası (6 istasyon) yıllık ortalama kar yağışı (cm) ve Fırat Havzası kar yağışı miktarının Tünkiye Ortalamasına göre farkı

Grafikteki sıfır eksen çizgisi dikkate alındığında, Fırat havzasındaki yıllık ortalama kar yağışı miktarı (yeşil çizgi) Türkiye yıllık ortalama kar yağışı miktarına göre azalmayı göstermektedir.

Fırat havzasında 6 istasyonun yıllık ortamla kar yağışı miktarının ve Türkiye genelindeki istasyonların yıllık ortalama kar yağışı miktarının Türkiye uzun yıllık ortalamasına göre değişimlerine bakıldığında,

Şekil 9. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası (6 istasyon) yıllık ortalama kar yağışı miktarının (cm) Tünkiye Uzun Yıllık Ortalamasına göre Değişimi

Türkiye geneli için bazı yıllarda kar yağışında, uzun yıllar ortalamasına göre ortalamanın üzerinde kar yağışı olmuşken Fırat havzasındaki istasyonlarda ortalama kar yağışı miktarı azalama tirendi içindedir.

Şekil 10. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası Yıllık Ortalama Kar Yağışı miktarı (cm)

Türkiye geneli ve Fırat havzasındaki 6 istasyonun yıllık ortalama kar yağışı miktarını gösterildiği grafikten açık şekilde görülmektedir. Bu grafiğin çizgi şeklinde gösterilmesi durumunda,

Şekil 11. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası Yıllık Ortalama Kar Yağışı miktarı (cm)

Tablodaki çizgi grafikle gösterimden de görüleceği gibi 1970 li yıllardan itibaren aradaki farkın açıldığını ve bu açıklığın anlamlı şekilde devam ettiği görülmektedir.

Dikkate alınan yıllık ortalama grafiklerin anlaşılabilmesindeki güçlükleri ortadan kaldırmak maksadıyla uzun dönemli (30 yıl ve daha uzun) veri analizlerinde 5 ve 10 yıllık ortalamalara bakmak daha faydalı ve açıklayıcı olmaktadır.

Şekil 12. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası 6 Yıllık Ortalama Kar Yağışı miktarı (cm)

Bu grafikte 5 yıllık Türkiye geneli ve Fırat havzası yıllık ortalama kar yağışı verilerinin mukayesesi dikkate alındığında kar yağışındaki azalmanın daha iyi anlaşılması için aynı verinin çizgi grafiğine bakarsak,

Şekil 13. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası 6 Yıllık Ortalama Kar Yağışı miktarının Türkiye Uzun Yıllır ortalamasından farkı (cm)

Türkiye 5 yıllık kar yağışı ortalamasının Türkiye uzun yıllar ortalamasından farkı ile Fırat havzası 5 yıllık kar yağışı ortalamasının Türkiye uzun yıllar ortalamasından farklılık grafiklerinden de görüldüğü gibi aradaki kar yağışı miktarı farkında bir artış söz konusudur.

10 Yıllık ortalamalar dikkate alındığında aşağıdaki grafikten de görüleceği gibi Türkiye ve Fırat havzasındaki 10 yıllık ortalama kar yağışı değişimi açıkça görülmektedir.

Şekil 14. Türkiye Geneli ve Fırat Havzası 10 Yıllık Ortalama Kar Yağışı miktarının Türkiye Uzun Yıllır ortalamasından farkı (cm)

Şekil 15. Fırat Havzasında toplam kar yüksekliği (1953 - 1975)

Şekil 16. Fırat Havzasında toplam kar yüksekliği (1976 - 2010)

Şekil 17. Fırat Havzasında minimum kar yüksekliği (1953 - 1975)

Şekil 18. Fırat Havzasında minimum kar yüksekliği (1976 - 2010)

Şekil 19. Fırat Havzasında ortalama kar yüksekliği eğrileri (1953 - 1975)

Şekil 20. Fırat Havzasında ortalama kar yüksekliği eğrileri (1976 - 2010)