BUHARLAŞMA AZALMASI

Boş yüzeylerden

Açık su yüzeylerinden olan buharlaşma kayıpları, rüzgar hızı, su yüzeyinde esen havanın doyma eksikliği ve su sıcaklığının bir fonksiyonudur. Buharlaşma kayıpları aşağıdaki yöntemler yoluyla minimumda tutulur:

(a) Mümkün olan asgari su yüzeyi alanını maruz bırakmak. Başka bir anlamda dere ve rezervuarlar geniş yerine derin tutulmalıdır;

(b) Su yüzeyini örtmek;

(c) Su bitkilerinin büyümesini kontrol altında tutmak;

(d) Rüzgar kıran olarak rezervuar etrafına ağaçlandırma yapmak. Bununla beraber bu metod küçük göletler için limitli şartlar altında faydalı olduğu tespit edilmiştir.

(e) Yüzeyde rezervuar yaratmak yerine suyu yeraltında depolamak. Bunu gerçekleştirmek için geri çekilmelere karşı depolanan suyu korumakta fiziksel ve kanuni problemler vardır.

(f) Yer altı suyunu artarak kullanımını sağlamak;

(g) Rezervuarların entergre kullanımı;

(h) Suyun buharlaşmasını geciktirici işlemler (WER).

Yukarıda bahsedilen ilk yedi metod direkt ve kolayca anlaşılabilir metodlardır. Bununla beraber son metodun biraz açıklanması gerekir. Bu metod monomoleküler film oluşturur gibi su yüzeyine bir sıvı dökmekten oluşur. Filmin sorunu rüzgar ve tozdan zarar görmesi ve zarar gören filmin onarılma imkanının esnek olmamasıdır. Hexadecanol ve octadecanol gibi kimyasallar elbette bu amaç için kullanılabilir.

Arazi kazanma bürosunun çalışmaları, göstermiştir ki, buharlaşma kontorllü şartlar altında 1.22 -m çapındaki hexadecanol filmle % 64’e kadar baskı altına alınabilir. Geniş su kütlelerinde aktüel düşüş elbette rüzgar ve dalga aktivitesine karşı filmlerin onarımındaki problemler nedeniyle bundan önemli derecede az olacaktır. % 22-35 aralığındaki buharlaşma düşüşü daha büyük göllerde (La Mer, 1963) rapor edilen % 9-14’lük düşüş kabaca 10 ha’lık küçük göllerde gözlemlenmiştir.

Avusturalya’da % 30-50 aralığındaki buharlaşma düşüşü kabaca 100 ha’lık orta ölçekli göllerde gözlemlenmiştir. Monomoleküler film kullanımı hala araştırma safhasında olmasına rağmen buharlaşma kontrolü ölçümlerinin bazıları bu teknik yoluyla elde edildiği anlamına gelir.

Toprak yüzeyinden

Topraktan nem kayıplarının kontrolünün değişik metodları vardır (Chow, 1964).

(a) Malç örtüsü: Topraktaki kaybı korumak için toprağın işlenmesi çok eski bir uygulamadır. Yüzeyden olan kayıp çabuk kurumaya izin verir ve toprak partikülleri arasındaki temas azalması teorisine dayanır. Çabuk kuruma, buharlaşmayı baskılayan bir örtü gibi hareket ederek kuru toprağı geliştirecektir. Toprak partikülleri arasındaki temas noktasının azalması kılcal yükselmeyi azaltacaktır.

Derin sürme yoluyla toprağın işlenmesi sadece yabani otları öldürecektir ve suyu absorbe etmek için gerekli koşullarda toprağı tutacaktır ve derin sürme oluşacak kuraklık veya ürün rekolte atışı anlamında bir faydasının olmadığı bulunmuştur. Deneyler toprağı kuru otla örtme (malçlama) sadece topraktaki su miktarını azaltmakla kalmadığını bunun yanısıra boş bırakılmış, karıştırılmamış topraktan daha fazla nem kaybına sebep olduğu gösterilmiştir. Tank ve arazi demelerinde haftada bir tarım yoluyla yapılan malçlama toprak nemini korumayamadığı fakat çabucak kuruyan yer yüzeyi tabakası daha fazla nem kaybını engelleyici olarak hareket ettiği tesbit edilmiştir.

Bu gibi erken araştırmalardan bu yana diğer birçok araştırmaların sonuçları yayımlanmıştır. Birçok tarımsal deney istasyonları yukarıda bahsedilen sonuçlara benzer netice alınan problemleri çalışmıştır. Değişik deneyler şunu göstermiştir ki; yer altı su seviyesi, askıda veya sürekli, yüzeyin kılcal yükselmesi olduğunda toprak maçlı (kuru ot örtüsü) nem kaybını düşürebilir.

(b) Kağıt malçı: Buharlaşmayı düşürmek için kağıtla toprak yüzeyini kaplamak 1920’lerin sonlarında kullanıldı fakat kağıt malçın etkisi, kağıdın altındaki suyun yoğuşmasına bağlı olarak toprak yüzeyiyle sınırlı olduğu bulunduğundan nadiren yapılır.

(c) Kimyasal değişim: 1950’lerin başındaki deneyler, toprak neminin kimyasal değişimi buharlaşmayı azaltabileceğini göstermiştir. Toprağa polyelektrolitlerin eklenmesi buharlaşma oranını azaltır ve bitkilere verilecek suyu artırır;

(d) Çakıl malçı: Çin’de bu metod bazı kuru alanlarda buharlaşmanın kısmi kontrolinde kullanılmıştır.