Küresel Rüzgar Sistemleri

Konunun daha iyi anlaşılması için dünyanın dönmediği ve yer yüzeyinin homejen olduğu var sayılarak küresel yeryüzü ve yukarı seviyeler akışı incelenir.

Şekil-55 Tek hücreli rüzgar akışı

Buradaki durum ekvator sıcak ve alçak basınç kuşağı, kutuplar ise soğuk ve yüksek basınç bulunduruyor. Hava akımı yada rüzgarlar yüksek basınçtan alçak basınca doğru akıyor (Şekil-55).

Ancak dünyanın dönmesiyle birlikte oluşan basınç merkezleri nedeniyle küresel rüzgar akışları aşağıdaki yapıdadır (Şekil-56). Ekvatorda Termik (sıcaktan dolayı) bir alçak basınç kuşağı, Kutuplarda ise termik (soğuktan dolayı) yüksek basınç merkezleri bulunmaktadır.60ncı enlemlerde dinamik (dünyanın dönüşü ile ilgili) alçak basınç merkezleri, 30’ncu enlemlerde ise dinamik yüksek basınç kuşağı bulunmaktadır. Dünyanın dönmesi ve yeryüzünün farklı ısınması bu merkezlerin günlük ve mevsimlik konumlarını değiştirmektedir.

Ekinoks durumunda her iki yarıküredeki sistemler birbirine simetrik durumda iken, yazın ekvator kuşağı ve buna bağlı sistemlerin kuzey yarıküreye doğru kaydığını yani kuzey yarıkürede yaz mevsiminin özellikleri gösterdiğini, kışın ise ekvator ekseninin güney yarıküreye kaydığını görüyoruz. Ekvatorda görülen bu eksen değişikliği tüm alçak ve yüksek basın ile jet rüzgârlarının da konumunu enleme bağlı olarak değiştirmektedir.

Şekil-56 Atmosferin genel sirkülasyonu

Şekil-57 Atmosferin genel sirkülasyonunun mevsimlere göre dikey görünümü

Yüksek seviye rüzgârları ve jet akımları

Atmosferin yukarı seviyelerinde bulunan kuvvetli rüzgâr akımları (jet stream) birçok meteorolojik olay ve parametreleri etkileyen önemli bir etkendir.

Şekil-58 Atmosferin yukarı seviyelerindeki rüzgar akışı

Şekil-59 Atmosferin yukarı seviyelerindeki jet akışı