Türkiye Alansal Yağış Hesaplaması

İklim elemanları içerisinde zaman ve mekân bakımından en fazla değişkenlik gösteren parametre yağıştır. Yağış yüksekliği bir yerden diğerine farklılık göstermektedir. Meteorolojik parametreler dünya üzerinde her noktada ölçülemezler. Yağış ölçümleri meteoroloji istasyonlarında noktasal olarak yapılmaktadır. En basit yolla bir bölgenin yağış ortalaması hesaplanırken, o bölgeye giren istasyonların yağışlarının aritmetik ortalaması alınır. Eğer bölgenin bir kısmını kapsayan yükseklik farkı yağışlarına sebep olabilecek engebeler veya sıcaklık farkı yağışlarına meydan verecek sıcaklık farkı (konvektif) söz konusu ise aritmetik ortalama yöntemi kullanılmamalıdır (Şen,2003). Aritmetik Ortalama Yöntemi bölgeyi homojen olarak kabul etmekte ve diğer çevre istasyonların yağış değerlerini dikkate almamaktadır. Ayrıca, istasyon sayısının bölgeyi tam olarak temsil edecek sayıda olmaması ve normallerin hesaplanabilmesi için yeterli zaman aralığında verilerin bulunmaması yağış ortalamalarının alansal yağış hesaplama metotları kullanılarak hesaplanması ihtiyacını oluşturmuştur. Mühendislik hidrolojisi çalışmalarının pek çoğunda yağışın sadece zamansal değil, onun kadar önemli olabilecek alansal miktarlarının da hesaplanması gereklidir (Şen,2003). Alansal bazda çalışmakla birlikte sadece noktasal verilerin mevcut olduğu durumlarda noktasal verileri kullanan araştırmacılar, çalışmalarının bir kısmında genelde enterpolasyon yöntemleri kullanırlar. Meteorolojik veri belli bazı noktalarda ölçülür ve tüm alana ait tahmin haritası mekânsal enterpolasyon yöntemleri ile elde edilir.

Alansal yağış hesaplamalarında uzun sürelerde yağış verisi bulunan 255 adet meteoroloji istasyonun yıllık toplam yağış verileri kullanılmıştır (Şekil 2.1.). Bu çalışmada aritmetik ortalamanın yanında, alansal olarak ta, Thiessen Çokgen, Ağırlıklı Çokgen (Şen), Yüzde Çokgen (Şen), Mesafenin Tersi Ağırlıklı (IDW), Kriging ve Eşyağış eğrileri (Isohyetal) metotları olmak üzere 6 metotla 1981-2010 yıllarına ait yağış normalleri Türkiye, Bölgeler ve Havzalar bazında hesaplanmıştır.

Şekil 5. Çalışmada Kullanılan İstasyonların Dağılımı

Alansal yağış analizi ve değerlendirmeler 6 yöntem ile tamamlanmıştır. Mesafenin Tersi Ağırlıklı, Thiessen, Eşyağış eğrileri, Kriging yöntemlerinin aralarındaki farklar yüzde birler mertebesinde ve ihmal edilebilecek düzeydedir. Aynı biçimde diğer iki yöntem Ağırlıklı Çokgen (Şen) ve Yüzde Çokgen (Şen) yöntemleri de diğer dört yönteme göre yüzde beş (%5) ve yüzde yedi (%7) mertebesinde yakın sonuçlar vermiştir. Yapılan çalışmalar, diğer yöntemlere göre uygulama kolaylığı avantajından dolayı Kriging yönteminin alansal yağış hesaplanmasında esas yöntem olarak kullanılması kararlaştırılmıştır. Kriging yöntemiyle 1981-2010 periyodu yağış verileri ile kullanılarak, Türkiye’nin Alansal Yağış Ortalaması 574 mm ve toplam yağış hacmi ise 449.6 milyar m³ olarak belirlenmiştir.

Şekil 6. Yıllık Alansal Yağış Normalleri

Şekil 7. (1981-2010) Türkiye Yıllık Alansal Yağışları

Şekil 8. (1981-2010) Türkiye Yıllık Alansal Yağış Anomalileri

Aylık, kümülatif (Su Yılı), mevsimlik ve havzalar alansal yağış değerlendirmelerine aşağıdaki linklerden ulaşılabilir.

https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/yagis-raporu.aspx

https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/havzalara-gore-yagis.aspx